5

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Çoğunluk sistemini, en basit anlamıyla, en çok oyu alanın o seçim çevresinin temsilcisini de aldığı seçim modelidir.

Genel olarak “dar bölge ve geniş bölge” olarak ikiye ayrılır. Bu her iki modeli de tek turlu, iki turlu olarak ayırabiliriz.

A-Dar bölge tek turlu Seçim modeli: Bu modelde ülke ya da bölgenin çıkaracağı milletvekili sayısı kadar seçim çevresi oluşturulur. Örneğin Bursa 18 seçim bölgesi, Türkiye 550 seçim bölgesine bölünür. O seçim bölgesinde en çok oyu alan parti ya da aday tek  temsilci olarak seçilir. 

Oldukça adaletsiz bir sistemdir. Örneğin 5 parti ya da adayın katıldığı bir seçimde adayların A % 30, B % 29 C % 20 D % 15 E % 6 oy almış olsun. Bu durumda % 30 oy alan partinin temsilcisi seçilir ve % 70 gibi bir oran parlamentoda temsil edilmez hale dönüşür.

Dar bölgeyi her il olarak alırsak, o ilde en çok oy alan parti bütün milletvekillerini çıkaracağı için, diğer partiler hiç temsilci göndermeyecek ve parlamentoda doğru temsil oluşmayacaktır. Her ilin bir seçim çevresi olduğu ve çoğunluğu alan partinin tüm milletvekillerini aldığı çoğunluk seçim sistemi 1950-1954-57 genel seçimlerinde uygulanmış, adaletsiz bir temsil ortaya çıkmıştır.

Örneğin 1954 seçimlerinde oluşan komedi şöyledir.

DP  oyların % 57’sini almış ve Parlamentoda  503 MV ile % 93  oranında temsil edilmiştir.

CHP oyların % 36’sını almış ve parlamentoda  31 MV ile % 6 oranında temsil edilmiştir.

B- Dar bölge iki turlu seçim modeli: Bu model yukarıda ki, modele bir baraj konmasıyla oluşur. Bu baraj % 40-50-51 olabilir. Örnek olarak % 50 baraj sistemini alalım. Adaylar dar bölgede 1 milletvekilliği için seçime girer. İlk turda % 50 oy alan aday varsa, temsilci olarak seçilir. Eğer herhangi bir aday % 50 oy almamışsa, en çok oy alan iki aday ikinci tur seçime girer.

İkinci turda en çok oy alan aday seçilmiş olur. Bu model ikinci turda partilerin ya da adayların seçim ittifakını gündeme getirme işlevini de görür. İkinci turda seçmen kitlesi kendisine en yakın bulduğu adaya yönelir. Bu nedenle iki turlu seçim sisteminde, partiler ya da adaylar, diğer parti tabanlarının ikinci partisi olmayı önemser.

Sonuç olarak çoğunluk sistemi siyasal eğilimlerin parlamentoda gerçek temsilini engelleyen bir adaletsiz bir sistemdir.

NİSPİ TEMSİL SİSTEMİ

Nispi Temsil Sistemi; siyasi partilerin, güçleri oranında mecliste temsiline olanak veren ve temsilde adalet ilkesine uygun bir seçim sistemidir.  Bu sistemde  parlamentoya bir çok siyasi parti aday gönderebilmektedir.

Nispi temsil deyince Belçikalı Hukuk ve Matamatikçi Victor D’hondt’tan bahsetmek gerekmektedir.  D’Hondt 1878 yılında alınan oylara göre MV dağılımını belirleyen hesap modelini yaratmıştır. Halen seçimlerde bu model uygulanmaktadır.

Bir seçim çevresinde her partinin aldığı oy toplamı, sırasıyla 1’e, 2’ye, 3’e, 4’e … bölünür ve o seçim çevresinin çıkaracağı milletvekili sayısına ulaşıncaya kadar bu işleme devam edilir.

Elde edilen paylar, parti farkı gözetmeksizin, büyükten küçüğe doğru sıralanır. Milletvekillikleri bu sıralamaya göre partilere tahsis edilir.

  Nispi temsil seçim sistemi, ülkemizde değişik modelle uygulanmıştır.

1. Barajlı nispi temsil: 12 Eylül yönetimi ile birlikte nispi temsile % 10 baraj getirilmiştir.  Ülke genelinde % 10 barajı aşamayan partilerin oyları sayılmamakta, o bölgede en çok oy alan parti o milletvekillerini almaktadır. Oldukça adaletsiz bir seçim sistemidir. Örneğin 2002 seçimlerinde DYP % 9.6,  MHP % 8.4, GP % 7.2, DHP % 6.2,  ANAP % 5.2  oy almasına karşılık, tümü parlamento dışı kalmıştır. AKP  % 34 oya karşılık parlamentoda % 67 oranında temsilcilik kazanmıştır.
2. Bölge barajlı nispi temsil: 1987 genel seçimlerinde uygulanan bu sistem, hem ülkede % 10,  hem de her seçim çevresine ayrı ayrı baraj getirmiştir. Her il bir seçim çevresidir ve büyük iller birkeç seçim çevresine bölünmüş (örneğin Bursa iki seçim çevresidir) ve her seçim çevresinde kendine has % 10’dan başlayıp, % 25’e kadar çıkan bölge barajları konmuştur. Bir partinin MV çıkarabilmesi için,  hem ülke genelinde % 10 barajı aşması,  hem de o seçim çevresinde belirlenen barajı aşması gerekmektedir. Oldukça adaletsiz sonuçlar çıkarmıştır. Örneğin ANAP %36 oyla 292 MV, SHP % 25 oyla 99 MV, DYP % 19 oyla 59 MV çıkarabilmiştir.